Op welke wijze worden minderjarige kinderen betrokken bij een procedure?
“Mijn kinderen zijn ouder dan 12, dus zij mogen toch kiezen bij wie ze willen wonen?”
Die vraag/opmerking horen familierecht advocaten regelmatig. Dat een kind tussen 12 en 18 jaar mag “kiezen”, althans dat zijn mening doorslaggevend is, is echter niet juist. Maar hoe worden kinderen dan wél betrokken bij procedures die over hun toekomst gaan?
Kindgesprek rechter
Op het moment dat ouders van minderjarige kinderen een conflict met elkaar hebben over de kinderen, bijvoorbeeld over de verdeling van de zorg, en zij daar in onderling overleg geen oplossing voor vinden, kan de rechtbank worden verzocht een beslissing te nemen.
Als de betreffende kinderen tussen de 12 en 18 jaar oud zijn, zal de rechter de kinderen willen horen voordat hij een beslissing neemt. Hij nodigt de kinderen in dat geval uit voor een kindgesprek. Als een kind liever niet naar de rechtbank gaat (bijvoorbeeld omdat hij/zij dat te spannend vindt), dan mag hij zijn mening ook via een brief kenbaar maken.
Hoewel de mening van kinderen door de rechter bij de beoordeling betrokken wordt, is die mening niet doorslaggevend. De rechter weegt uiteindelijk alle belangen af en neemt vervolgens die beslissing die hij (het meest) juist vindt onder de gegeven omstandigheden.
Een kindgesprek is overigens niet verplicht. Kinderen hebben het recht om gehoord te worden, zo is vastgelegd in het Verdrag inzake de Rechten van het Kind (“IVRK”). Zij hoeven van dat recht geen gebruik te maken.
“Kind in proces”
Onlangs heeft de Universiteit van Leiden een onderzoek uitgevoerd, genaamd “Kind in proces: van communicatie naar effectieve participatie”. De hoofdvraag van het onderzoek was of het mogelijk dan wel wenselijk is om de formele procespositie en het hoorrecht van minderjarigen uit te breiden en, zo ja, op welke wijze.
De uitkomst van dit onderzoek is, dat in plaats van dat er alleen óver kinderen beslist wordt in rechtszaken, zij beter betrokken moeten worden bij die zaken en een grotere stem moeten krijgen in wat er besloten wordt over hun toekomst. Ook pleit het rapport voor een verruiming van het hoorrecht voor kinderen, in die zin dat kinderen vanaf 8 jaar hun mening kenbaar zouden moeten kunnen maken. “Kunnen”, want het blijft een recht/keuze van het kind. De meest vergaande conclusie van het onderzoek luidt dat minderjarigen van 12 jaar en ouder zelfstandig procedures zouden moeten kunnen starten en hoger beroep moeten kunnen instellen. Daarvoor is echter een wetswijziging nodig.
Overigens hebben verschillende rechtbanken de afgelopen jaren al diverse initiatieven genomen om minderjarige kinderen méér te betrekken in procedures. Zo heeft de rechtbank Amsterdam in een aantal familie- en jeugbeschermingszaken een lagere leeftijdsgrens gekozen voor het horen van kinderen. Ook worden uitspraken soms al op het niveau van kinderen geschreven en zijn er kindvriendelijke gespreksruimtes ingericht binnen rechtbanken in plaats van de kinderen te horen in een rechtszaal. Het beleid binnen rechtbanken is echter nog té verschillend; daar valt dus nog winst te behalen.
Slot
Wilt u meer weten over het kindgesprek, of heeft u vragen over deze blog? Neem dan vrijblijvend contact op. Jitka of Rianne staat u graag te woord.
