Dit zijn de rechten van een biologische en/of juridische vader zonder ouderlijk gezag
Gehuwden en geregistreerd partners die samen een kind krijgen, krijgen automatisch gezamenlijk gezag over dat kind. Maar wat is dat eigenlijk?
En wat als u als vader géén ouderlijk gezag uitoefent over uw kind? Of zelfs uw kind niet hebt erkend? Welke rechten hebt u dan?
Ouderlijk gezag
Een ouder met gezag is bevoegd om beslissingen over zijn of haar minderjarige kind te nemen. Daarbij kun je denken aan het nemen van medische beslissingen, de schoolkeuze en de keuze voor de woonplaats van het kind. Als er twee ouders zijn die het gezag uitoefenen, wordt gesproken van gezamenlijk (ouderlijk) gezag. Zij moeten beslissingen altijd in onderling overleg, en met wederzijds goedvinden nemen.
Biologisch vader vs. juridisch vader
Een kind heeft altijd biologische ouders. Een biologische ouder is echter niet vanzelfsprekend de juridische ouder van het kind. Daarnaast oefent een biologische en/of juridische vader niet automatisch het ouderlijk gezag uit over een kind. We leggen dit uit.
De vrouw uit wie een kind geboren wordt, is automatisch juridisch moeder van het kind. Dit volgt uit onze wet. Een man die getrouwd is, of een geregistreerd partnerschap heeft met de moeder van het kind op het moment dat het kind geboren wordt, is (ook) automatisch de juridische vader van het kind.
Als de man echter géén relatie met de moeder heeft, of “slechts” samenwoont met de moeder, verwerft hij de status van juridisch vader niet automatisch. In die gevallen moet de man het kind erkennen. Dit kan door vóór, of na de geboorte aangifte te doen bij de burgerlijke stand van de gemeente. Doet de man dat niet, of geeft de vrouw geen toestemming, dan komt er geen familierechtelijke betrekking tussen vader en kind vast te staan. Dat betekent niet, dat een (biologische) vader geen rechten (of verplichtingen) heeft ten opzichte van het kind.
Als een vader zijn kind (nog) niet heeft erkend, maar wel betrokken is bij de verzorging en opvoeding, kan hij aanspraak maken op bepaalde rechten, zoals het recht op contact met zijn kind. Er is in dat geval namelijk sprake van “family life”. Dit is vastgelegd in het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens geeft een omschrijving van “family life”. Kort samengevat, heeft iedereen die in een nauwe, persoonlijke betrekking staat tot het kind, recht op omgang. Dit geldt dus ook voor de biologische vader, zelfs als erkenning niet heeft plaatsgevonden. Overigens heeft een biologisch vader niet alleen rechten, maar ook plichten. Zo kan de moeder van het kind om een bijdrage in de kosten van verzorging en opvoeding (ook wel kinderalimentatie) vragen.
Als een man zijn kind wél erkend heeft, heeft hij (in beginsel) ook recht op contact/omgang. Hij hoeft daarvoor geen “family life” aan te tonen. Het kind wordt door erkenning bovendien erfgenaam van de vader, en net als de biologische vader heeft de juridische vader plichten ten opzichte van het kind, zoals een onderhoudsplicht.
Erkenning ≠ gezag!
Waar veel gezinnen niet bij stil staan, is dat het erkennen van een kind door de vader niet betekent dat hij daardoor óók het ouderlijk gezag over het kind uitoefent. Op grond van onze wet oefent enkel de moeder (mits zij meerderjarig is) automatisch het ouderlijk gezag uit over het kind. Voor de vader bestaat de mogelijkheid om het gezamenlijk gezag met moeder te verkrijgen, maar daarvoor heeft hij wel de medewerking van de moeder nodig. Als alleen de moeder met het ouderlijk gezag belast is, heeft zij het recht om belangrijke beslissingen over het kind alleen te nemen.
Mogelijkheden
In de situatie dat de moeder van uw kind niet meewerkt aan het aanvragen van gezamenlijk ouderlijk gezag, kunt u de rechtbank vragen om u met het (gezamenlijk) ouderlijk gezag te belasten. Voor het indienen van dat verzoek hebt u een advocaat nodig.
Het verzoek wordt in beginsel toegewezen, tenzij de beslissing niet in het belang van het kind is. Dat kan het geval zijn indien het kind bij gezamenlijk gezag klem dreigt te raken tussen zijn ouders. Daarvan zou sprake kunnen zijn indien de verstandhouding tussen ouders zó slecht is, dat zij het over belangrijke beslissingen steeds niet eens (kunnen) worden. Het kind zou dan, bij toewijzing, in een voortdurende conflictsituatie terecht komen en dat is niet in zijn belang. Overigens wordt in de meeste gevallen de Raad voor de Kinderbescherming door de rechtbank om advies gevraagd voordat er een beslissing genomen wordt.
Let op: u kunt dit verzoek alleen indienen als u het kind al wél hebt erkend! Is dat niet het geval, dan zult u de rechtbank eerst om vervangende toestemming moeten vragen voor het erkennen van het kind. Ook daarvoor hebt u een advocaat nodig.
Slot
Wilt u meer weten over uw rechten (en plichten) als vader? Mr. J.A. Swinkels en mr. R.A.M. Verlijsdonk staan u graag te woord.
