Modelovereenkomsten na Deliveroo: ons advies aan opdrachtgevers en zelfstandigen
Al jaren bestaat er een groot grijs gebied tussen ‘werknemer’ en ‘zelfstandige’. Voor partijen is het daardoor vaak onzeker of hun samenwerking een arbeidsovereenkomst is, of een overeenkomst van opdracht.
Modelovereenkomsten, hoe zat het ook alweer?
De Belastingdienst probeert het probleem van rechtsonzekerheid op te lossen met zogenaamde ‘modelovereenkomsten’. Het idee is dat, als je zo’n modelovereenkomst gebruikt, je erop mag vertrouwen dat je inderdaad als zelfstandige werkt en dus niet als werknemer. Maar de Belastingdienst geeft géén garanties.
Impact Deliveroo-uitspraak Hoge Raad
Uiteindelijk moet de civiele rechter de knoop doorhakken in, bijvoorbeeld, een situatie waarin een opdrachtnemer achteraf zegt: eigenlijk was en/of ben ik werknemer (en daarom heb ik nu een vast contract, of recht op loon bij ziekte, of recht op een transitievergoeding, of iets anders waar een opdrachtgever helemaal niet op zit te wachten).
Onze hoogste civiele rechtbank, de Hoge Raad, heeft de voorbije jaren een aantal belangrijke uitspraken gedaan over de grens tussen ‘arbeid’ en ‘zelfstandigheid’. Zeker het Deliveroo-arrest van 24 maart 2023 deed veel stof opwaaien. Samengevat zegt de Hoge Raad: of sprake is van ‘arbeid’ of ‘zelfstandigheid’ hangt af van alle omstandigheden van het geval. Welke omstandigheden dit zijn en welke bouwstenen gebruikt kunnen worden bij deze toets vind je terug in ons artikel Deliveroo-arrest: ZZP of toch arbeidsovereenkomst? (snijders-advocaten.nl).
Vrije vervanging
In de Deliveroo-zaak ging het onder andere over het recht van de maaltijdbezorgers om zich te laten vervangen door iemand anders. Dat recht past meer bij zelfstandigheid dan bij werknemerschap. Maar in de praktijk kwam het erop neer dat van de maaltijdbezorgers werd verwacht dat ze zelf – dus persoonlijk – het werk deden. En dat past dan weer meer bij werknemerschap dan bij zelfstandigheid.
Belastingdienst schrapt modelovereenkomst vrije vervanging
Volgens de Belastingdienst zijn, als gevolg van het Deliveroo-arrest, de modelovereenkomsten die zijn gebaseerd op vrije vervanging niet langer bruikbaar. In onze optiek een bijzonder bericht, aangezien de Hoge Raad in het Deliveroo-arrest niet zegt dat het niks betekent als je als werker het recht hebt om je vrij te laten vervangen; in tegendeel. De Hoge Raad noemt dit juist als één van de bouwstenen die van belang is bij het toetsen van een arbeidsrelatie.
Kortom, partijen die een modelovereenkomst ‘vrije vervanging’ als basis hebben gebruikt en ook daadwerkelijk op deze manier samenwerken, hoeven wellicht helemaal niks aan hun contract te wijzigen. Het contract aanvullen met andere bouwstenen van zelfstandigheid kan overigens wel een goed idee zijn.
En nu?
Ons advies is en blijft om hoe dan ook het contract én de feitelijke samenwerking tegen het licht te houden. Daarmee bedoelen wij: kijk naar wat je op papier hebt gezet én – vooral – naar hoe je samenwerkt in de praktijk. Gebruik daarvoor de bouwstenen zoals genoemd in het Deliveroo-arrest (en zie daarvoor het hiervoor genoemde artikel voor een stappenplan). Ook moe van Deliveroo en hulp nodig? Neem contact op met ondergetekende of met een van onze andere arbeidsrechtadvocaten.