Proceskostenveroordeling in het familierecht
Procederen is kostbaar. Met een proceskostenveroordeling in de uitspraak wordt de in het gelijk gestelde partij enigszins gecompenseerd. In het familierecht is een proceskostenveroordeling echter niet gebruikelijk, terwijl particulieren – over het algemeen – minder geld beschikbaar hebben om te procederen dan ondernemingen, en de kosten meestal niet worden gedekt door een rechtsbijstandsverzekeraar. In deze blog zal ik uitleggen hoe wordt omgegaan met proceskosten in het familierecht en wanneer er tóch aanleiding kan zijn voor een proceskostenveroordeling.
Uitgangspunt familierecht: proceskosten compenseren
In familierechtelijke procedures is het uitgangspunt dat er geen proceskostenveroordeling wordt uitgesproken. In zaken tussen ex-partners wordt in het algemeen besloten tot compensatie van de kosten. Dat betekent dat iedere partij zijn of haar eigen kosten dient te dragen. De gedachte daarachter is, dat de afwikkeling van een scheiding tussen de partners vaak met vele persoonlijke en interrelationele moeilijkheden gepaard gaat. Een kostenveroordeling zou als prestigewinst kunnen worden opgevat en dat kan de verdere relatie belasten, terwijl partijen – als ouders – vaak nog met elkaar verder moeten.
Uitzondering familierecht: proceskostenveroordeling
De rechter is niet verplicht om de proceskosten te compenseren: hij kán dat doen, uit zichzelf (“ambtshalve”) of op verzoek van (een van de) partijen. De redelijkheid en billijkheid kunnen echter meebrengen dat er toch tot een proceskostenveroordeling wordt overgegaan. Dat gebeurde tot voor kort zelden, maar recente uitspraken laten zien dat rechters steeds vaker ook in familierechtelijke procedures één van de partijen in de proceskosten veroordelen. Overigens werd er tot dusver eerder door gerechtshoven tot een proceskostenveroordeling overgegaan dan door rechtbanken.
Voorbeelden
Een reden om een partij in de proceskosten te veroordelen, kan het nodeloos voeren van een procedure zijn. Denk bijvoorbeeld aan het instellen van een hoger beroep tegen de echtscheiding (dus niet de nevenvoorzieningen, zoals alimentatie), enkel om de afwikkeling te vertragen.
Ook kan in een alimentatieprocedure een proceskostenveroordeling worden uitgesproken als de verzoeker vraagt om een verhoging van de alimentatie, terwijl hij of zij nalaat om inzicht te verschaffen in de eigen financiële situatie. Voor de berekening van een alimentatiebedrag is immers de draagkracht en dus het inkomen (en vermogen) van beide partijen relevant. Andersom komt ook voor dat de alimentatiebetaler om een verlaging van het alimentatiebedrag verzoekt, terwijl er geen deugdelijke of te controleren financiële gegevens worden overgelegd.
Een ander voorbeeld is, dat één van de ouders weigerachtig is om de andere ouder toestemming te geven voor een vakantie met de kinderen, waardoor die andere ouder naar de rechter moet voor vervangende toestemming. Ook die situatie kan een proceskostenveroordeling opleveren. Dat kan bijvoorbeeld zo zijn als de andere ouder niet reageert op verzoeken van de ander, of als er al vaker toestemming is geweigerd, waardoor partijen al meerdere procedures hebben gevoerd over vervangende toestemming.
Tot slot kan het misbruik maken van procesrecht leiden tot een proceskostenveroordeling. Dat is bijvoorbeeld het geval als op basis van hetzelfde feitencomplex nogmaals een geschil wordt voorgelegd aan de rechter.
Omvang proceskostenveroordeling
Als er wordt overgegaan tot een proceskostenveroordeling, is vervolgens de vraag hoe hoog die is. In de regel wordt uitgegaan van het liquidatietarief. Het bedrag wordt dan vastgesteld op basis van standaard bedragen voor bepaalde proceshandelingen. Een dergelijke proceskostenveroordeling is in de regel aanzienlijk lager dan de daadwerkelijke proceskosten. Een veroordeling in de werkelijke proceskosten komt weinig voor.
Resumé
Een proceskostenveroordeling is niet het uitgangspunt, maar in bepaalde zaken kan er wel degelijk aanleiding voor zijn. Bovendien kan het weinig kwaad om het in ieder geval te proberen, mocht daartoe enige aanleiding zijn. Vragen? Neemt gerust contact met ons op. Rianne of Jitka staan u graag te woord!